Rak grlića materice

OBILJEZAVAMO SEDMICU MIMOZA, SEDMICU BORBE PROTIV KARCINOMA GRLIĆA MATERICE

Materica je neparni unutrašnji reproduktivni organ žene kruškolikog oblika. Sastoji se iz dva dijela: tijela materice i vrata tj. grlića materice. Grlić materice je dio materice koji se otvara u rodnicu. On povezuje matericu i vaginu i čini porođajni kanal, te štiti matericu od ulaska infekcija iz spoljašnjih polnih organa i ima važnu ulogu tokom trudnoće i porođaja. U trudnoći grlić materice ostaje čvrsto zatvoren čuvajući plod u unutrašnjosti materice, dok se pri porođaju širi u promjer 10 cm kako bi djetetu omogućio izlaz iz materice.

Karcinom grlića materice je, po podacima Svjetske zdravstve organizacije (WHO), drugi po učestalosti uzrok smrti kod žena, a treći vodeći, nakon karcinoma pluća i karcinoma dojke. Bosna i Hercegovina, po učestalosti karcinoma grlića maternice, nalazi se među evropskim zemljama koje imaju visoku stopu oboljevanja.

Karcinom nastaje kada se stanice grlića materice, zaražene s jednim ili više visokorizičnih tipova HPV virusa, promijene i počnu nekontrolisano rasti, kao najozbiljnija komplikacija HPV infekcije. HPV-infekcija je vrlo česta tako da približno 50-80% polno aktivnih žena ima kontakt s nekim tipom HPV-a najmanje jedanput u životu. No, bolest će se razviti samo kod manjeg broja tih žena. Više od 99% slučajeva raka grlića materice uzrokovano je perzistentnom infekcijom određenih tipova humanog papiloma-virusa (HPV) s povećanim rizikom za razvoj ove bolesti.

Karcinom u ranim fazama je bez jasnih simptoma. Krvarenje između redovne menstruacije ili krvarenje nakon polnog odnosa i/ili mrlje mogu biti rani znakovi raka grlića materice, ali većina žena ima izostanak simptoma. Bol je u većini slučajeva prisutna u naprednim fazama bolesti.

Rizični faktori za razvoj karcinoma grlića materice su:
- rani polni odnosi,
- česta promjena partnera,
- polni odnosi bez zaštite,
- loša genitalna higijena,
- infekcija humanim papiloma virusom i herpes simpleks virusom tipa 2,
- veći broj poroda,
- pušenje (rizik se povećava s brojem dnevno ispušenih cigareta i brojem godina pušenja).

Sve žene imaju rizik za razvoj ovog karcinoma, a najčešće se javlja kod žena u dobi od 30 godina i više. Osim prisustva rizičnih faktora, veću mogućnost obolijevanja imaju žene s oslabljenim imunološkim sistemom i žene s transplantiranim organima koje uzimaju imunosupresivna sredstva.

Rano otkriven karcinom grlića materice može se izliječiti. Ako se ne dijagnosticira i ne liječi u ranoj fazi bolesti, karcinom se može proširiti na limfne čvorove i obližnje prsne organe što smanjuje mogućnost izlječenja.

Tri glavna načina prevencije karcinom grlića materice su:
1. Informisanje i edukacija adolescenata u okvirima redovnog obrazovanja o spolno odgovornom ponašanju,
2. Vakcinisanje protiv HPV-a i (primarna prevencija),
3. Redovni ginekološki pregledi s Papa testom (sekundarna prevencija).

Papa test je bezbolna metoda uzimanja ćelija sa površine grlića materice i mikroskopski pregled ćelija u cilju otkrivanja karcinoma grlića materice, kao i prekanceroznih promjena na grliću, HPV infekcije i drugih infekcija. Uzimanje PAPA testa je vrlo jednostavno, brzo i bezbolno. Preporučuje se da prije uzimanja PAPA testa žena nema odnos bar tri dana i ne koristi vaginalne tablete ili kreme sedam dana prije. Bris se uzima drvenom špatulom i četkicom sa površine grlića i iz cervikalnog kanala.

Po pravilu, prvi PAPA test svaka žena bi trebala uraditi nakon što stupi u polni odnos sa partnerom, a nakon toga, ukoliko je zdrava, dovoljno je jednom godišnje, kako bi se ustanovilo ukoliko postoje neke anomalije ili infekcije.

Svaki treći dan jedna žena umre od karcinoma materice. Kada ste bili na PAPA testu?

Reference:
- Svjetska zdravstvena organizacija, www.who.int
-American Cancer Society. "What Are the Risk Factors for Cervical Cancer?". www.cancer.org/docroot/CRI/content/CRI_2_4_2X_What_are_the_risk_factors_for_cervical_cancer_8.asp
- Kessler TA., Cervical Cancer: Prevention and Early Detection, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28343836
- Zavod za javno zdravstvo FBIH, www.zzjzfbih.ba
- Asocijacija majka i dijete, www.majkaidijete.ba
- Davor Tomas, Papa –test, www.plivazdravlje.hr